Het gebeurt in een oogwenk, ook al zit je ernaast: een kind op je groep wordt gebeten. Een nare situatie die je het liefst had willen voorkomen…
Rond negen uur is mijn groep van acht kinderen binnen voor een nieuwe dag bij Kindergarden. Ze maken contact met elkaar, er hangt een goede, serene sfeer. Ik besluit het even zo te laten, zodat de kinderen hun eigen spel kunnen creëren. Het is bijna tijd voor een eet- en drinkmoment, dus ga ik beginnen met het snijden van het fruit.
Opeens word ik gealarmeerd door een schreeuw en dikke tranen van één van de meisjes uit de groep. Uit haar woorden en gebaren begrijp ik dat ze is gebeten door een ouder kind. Op zo’n moment is het van belang – uiteraard nadat je het kind gecontroleerd en getroost hebt – eerst te ontdekken wat er aan voorafgegaan is. In dit geval: het oudere kind kan zichzelf niet volledig duidelijk maken; zelf was ik geen getuige. Ik vraag hem wat er gebeurd is en begrijp uit zijn verhaal dat hij graag met het meisje wilde spelen, maar zij niet met hem.’
Bijten: iets duidelijk maken
Het is lastig voor een kind om kenbaar te maken wat het wil. Het kan moeite hebben met communicatieve vaardigheden. Ook kan het niet begrepen worden door de ander. Dit levert frustraties op, die geuit kunnen worden door bijten. Bijten is niet goed te keuren, maar kan veel verklaringen hebben. Een kind bijt niet omdat het bewust een ander pijn wil doen. Het bijt vaak om iets duidelijk te maken. ‘Niet zo dicht bij mij komen,’ bijvoorbeeld. ‘Ik ben op zoek naar een speelkameraadje,’ of ‘ik verveel me.’ Ook bijt een kind weleens uit plezier ‘ik vind jou zo leuk!’, de bijt is dan de ontlading van genegenheid.
Wanneer verdwijnt bijtgedrag?
Bij een baby heeft bijten vaak een directe verklaring als de tandjes die doorkomen of het materiaal willen verkennen door het in de mond te stoppen. Bij een dreumes wordt het al lastiger en bij een peuter accepteren we het niet meer. Maar bij alle kinderen is het een manier van communiceren. Wanneer kinderen leren praten, verdwijnt bijtgedrag vaak vanzelf. Ik kan me voorstellen dat je op hoge poten verhaal wilt gaan halen wanneer je eigen kind een ander bijt of juist wanneer je eigen kind gebeten wordt. Blijf vooral kalm, troost en bedenk dat een kind niet zomaar bijt. Daarbij is het heel belangrijk het kind dat gebeten wordt de meeste aandacht te geven. Een kind dat bijt en (veel) aandacht krijgt, ziet dat als een beloning: het versterkt zijn of haar gedrag juist.
Verwoord wat je ziet
Hoe klein een kind ook is, het is goed om aan te geven wat bijten met het andere kind doet. Je kunt uitleggen wat de consequenties zijn van dit gedrag: pijn en verdriet. Bijten is kortom niet fijn. Leer welk gedrag wel gewenst is en beloon dat. Complimenteer het kind als het iets goed doet. In sommige gevallen heeft een kind daar vaker ondersteuning bij nodig. Wees concreet en blijf herhalen. Uiteindelijk zal het, in de meeste gevallen, vruchten afwerpen. Je kunt het kind helpen door steeds te verwoorden wat je ziet: ‘ik zie dat jij boos bent’ en dan benoemen hoe het wel kan. Daarbij kan gebarentaal helpen om een alternatief te bieden. Een gebaar is voor een kind makkelijk toe te passen als het praten nog niet zo goed lukt. Wij gebruiken gebarentaal al vanaf de babygroep.
Een alternatief bieden
Kinderen die bijten uit boosheid kun je als alternatief aanbieden om op een kussen te slaan of te roepen ‘ik ben boos’. Bijt een kind uit liefde, dan zou een knuffel geven een goed alternatief kunnen zijn. Bij angst is het belangrijk om te zorgen dat het kind zich veilig voelt. Probeer als ouder altijd rustig te blijven hoe moeilijk dat soms ook is, daarmee help je je kind het meest.
Meenemen en observeren
Bij sommige kinderen neemt het bijtgedrag extreme vormen aan en kan het de veiligheid op de groep beïnvloeden. Om risico’s te voorkomen nemen wij dan een kind dat veel bijt mee zodra we bijvoorbeeld even naar de keuken moeten. Ook zetten we het kind naast een pedagogisch medewerker aan tafel tijdens het eten en observeren we het extra goed, zodat we in kunnen spelen op zijn of haar emoties.
Wat zeggen we tegen ouders?
Als ouder is het heel normaal dat je heftig reageert op een beet. We proberen altijd uit te leggen dat een kind niet expres bijt en dat we een duidelijk plan volgen met dit kind. We vertellen nooit wie de bijter is en leggen uit dat het een fase is die voorbij gaat.
Bijten in het kort:
Waarom en wanneer?
- Een kind kan bijten als uiting van boosheid, angst of liefde.
- Een kind kan letterlijk van zich af bijten wanneer het zijn gevoelens niet kan uiten of zich onbegrepen voelt.
- Een kind kan bijten omdat het uitdagend is om een reactie van een ander uit te lokken.
- Een kind kan bijten in een voor hem of haar onoverzichtelijke situatie.
- Een kind kan spelenderwijs of tijdens het knuffelen ineens bijten.
Do’s
- Geef aandacht aan het kind dat gebeten wordt. Het bijtende kind krijgt minder aandacht.
- Zeg duidelijk en meteen: bijten mag niet!
- Leg rustig uit waarom bijten niet mag en probeer zo veel mogelijk de emoties te verwoorden.
- Help daarna de kinderen weer op weg met hun interactie en activiteiten.
Don’ts
- Reageer niet boos, blijf rustig.
- Vraag niet waarom een kind heeft gebeten maar probeer emoties te verwoorden; het kan nog niet nadenken over zijn of haar gedrag.
- Dwing geen excuses af of vraag niet om een kusje te geven. Dit legt veel druk op een kind, het voelt zich er onveilig door.
-